Pleszew 42 lata temu. Rocznica wprowadzenia stanu wojennego. Rozmowa kontrolowana czyli 13 grudnia 1981 rok w Pleszewie

13 grudnia 2023 roku obchodzimy 42. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. Jak wyglądały ulice Pleszewa 13 grudnia 1981? Jak ten dzień wspominają pleszewianie? Jak wyglądało życie na ulicach?

Rano w Pleszewie zostały zajęte pomieszczenia w budynku Telekomunikacji przy ul. Poznańskiej. Przerwana została łączność międzymiastowa. Około godz. 6.30 został aresztowany i przewieziony na Komisariat Milicji Obywatelskiej pracownik Fabryki Automatów Tokarskich Bogdan Adamkiewicz. Według Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej podstawą do internowania były materiały operacyjne świadczące o jego aktywności w strajku w sierpniu 1980 roku. Przed południem odwieziono pleszewianina do Ostrowa Wlkp. do aresztu śledczego przy ul. Obrońców Pokoju 2. Przetrzymywano go tam do połowy stycznia.

- Cela liczyła 25 m2. Obite blachą drzwi z judaszem. Drugi judasz w ścianie. Dwa zakratowane okna. Pod jedną ze ścian kran z zimną wod, umywalka, obok sedes kibla nie oddzielonego niczym od pomieszczenia – wspominał internowany.

Wprowadzony stan wojenny widać było gołym okiem. Na jezdniach ulic wjazdowych do Pleszewa leżały kolczatki, a przy nich stały wypełnione żarem koksowniki, których pilnowało 3-4 funkcjonariuszy ZOMO czyli Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej. Nieco dalej zawsze stała „suka” lub „gazik”. Przed kolczatką należało się zatrzymać i dopiero na polecenie ZOMO-wca można było objechać ją lewą stroną. Od godz. 22.00 do godz. 6.00 obowiązywała godzina policyjna i ograniczenia w podróży po kraju. Ponadto zawieszono do odwołania zajęcia w szkołach i na uczelniach, działalność związków zawodowych i samorządu pracowniczego. Nie wydawano gazet i czasopism. Komisarzem – pełnomocnikiem Komitetu Obrony Kraju na terenie Miasta i Gminy Pleszew został były Dowódca Terenowej Grupy Operacyjnej major Ryszard Wiliński.

13 grudnia 1981 roku we wspomnieniach Henryka Wojtali, który był wówczas inżynierem w Pleszewskiej Fabryce Aparatury Przemysłu Spożywczego Spomasz.

- W niedzielę, 13 grudnia 1981 roku rano chciałem włączyć dzieciom Teleranek w telewizji. Zamiast programu leciały wojskowe melodie. Próbowaliśmy dodzwonić się do znajomych, aby zapytać, co się stało, ale telefony były nieczynne. Dopiero później uruchomili łączność, ale w słuchawce było słychać ostrzeżenie rozmowa kontrolowana... W telewizji co jakiś czas nadawali przemówienie Jaruzelskiego o ogłoszeniu stanu wojennego. Spikerzy byli ubrani w wojskowe mundury. Od godziny 22.00 wieczorem do 6.00 rano obowiązywała godzina milicyjna. W poniedziałek (14 grudnia) wcześnie rano pracownicy szli do zakładów pracy na pierwszą zmianę, ale nie mieli jeszcze przepustek. Dopiero później wydano im przepustki na następne dni. Ludzie obawiali się wojny domowej i naprawdę czuli strach - tłumaczył.

Mieszkańcy Pleszewa poddali się rygorom stanu wojennego, bo co mieli robić. Szkoły były zamknięte, a jak ktoś chciał wyjechać do innego miasta, musiał załatwić sobie pozwolenie.

- Pamiętam patrole milicji i wojska z bronią na ulicach Pleszewa. To robiło bardzo przygnębiające wrażenie. Jak po południu kończyliśmy pracę i wychodziliśmy z fabryki, to przy bramie zawsze stało ZOMO (Zmotoryzowane Oddziały Milicji Obywatelskiej) - wojskowa ciężarówka z plandeką, wyładowana zomowcami. Oficer obserwował wychodzących z zakładu. Ci zomowcy spali w Marszewie, a u Baksa dostawali posiłki - wspominał w rozmowie.

- Pamiętam trochę taką śmieszną sytuację. Zbliżały się święta Bożego Narodzenia i ludzie zanosili do piekarni na rogu ul Bogusza i Poznańskiej placki do pieczenia. Piekarnia pracowała całą noc, bo piekła chleb na następny dzień. Gotowe placki ludzie odbierali do późnego wieczora, aż nadeszła godzina milicyjna. W pewnym momencie weszli żołnierze z bronią, w hełmach, z paskami pod brodą, rozejrzeli się po ludziach, sprawdzili kto jest i wyszli. Ludzie nie wiedzieli potem, co robić. Wracać, czy nie? Z tymi plackami przemykaliśmy się do domów pojedynczo przez osiedle PPR-u (dzisiaj osiedle Reja) - tłumaczył.

W książce ,,Solidarność Ziemi Pleszewskiej 1980 - 1990 Edward Kubisz pod datą 13 XII1981 r. napisał:

O godz. 6 rano przez ZOMO z ostał zajęty budynek telekomunikacji znajdujący się za budynkiem Poczty Polskiej na ul. Poznańskiej. Przerwano łączność międzymiastową, podczas rozmów wewnętrznych w tle pojawiała się informacja: ,,rozmowa kontrolowana". O 6.30 został aresztowany i przewieziony na Komisariat MO Bogdan Adamkiewicz frezer w FAT. O godz. 9.00 spod kościoła w Żegocinie milicja zwinęła do ROMO Henryka Świerkowskiego. Wrócił do domu na Wielkanoc. Na szefa Solidarności Krzysztofa Szaca wracającego z kościoła o 19.30 czekała milicja. Wypuszczono go z przesłuchania o 21.55. Na drogach wjazdowych do miasta leżały kolczatki i stały suki. Komisarzem w mieście został mjr Ryszard Wiliński, później wspominany z dużą sympatią.

ZOBACZ RÓWNIEŻ: