W 1939 r. podjęli walkę z okupantem. Towarzystwo Miłośników Ziemi Dobrzyckiej apeluje o uhonorowanie ludzi, którzy oddali życie za miasto

Początek września 1939 r. III Rzesza zaatakowała Polskę. Od kilku dni trwa wojna. Nikt nie ma wątpliwości, że działania zbrojne dotrą również do Dobrzycy, wówczas leżącej w odległości zaledwie około 35 km od granicy niemieckiej. To, co było nieuniknione, stało się 5 września. - W tym dniu zmotoryzowania kompania wrogiego wojska zajęła Dobrzycę i władzę nad naszą miejscowością przekazała amtskomisarzowi Herbertowi Laube - opowiada Szymon Balcer z Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyckiej.

Mieszkańcy okolicznych wsi nie czekali biernie na rozwój wydarzeń. Już kolejnego dnia członkowie polskiej Straży Porządkowej z Witaszyc pod dowództwem st. wachmistrza Franciszka Sameli postanowili odbić Dobrzycę z rąk niemieckich.

Na pozór wszystko toczyło się normalnie. Sklepy otwarte, ludzie załatwiają sprawunki. Spokój ciepłego popołudnia.

- Wjechali od strony ulicy Cmentarnej i wraz z przyłączającymi się do nich polskimi mieszkańcami Dobrzycy ruszyli w stronę Rynku - kontynuuje opowieść Szymon Balcer.

Dołączali do nas młodzi ludzie: Barankiewicz, Bartczak. Koledzy z witaszyckiego oddziału rozdali nam karabiny, a nas mobilizował św. Wawrzyniec z figurki na kołku.

Celem ataku był ratusz i stacjonujące w nim niemieckie władze okupacyjne. Doszło do wymiany ognia, ranny został dowódca polskiego oddziału. Franciszek Samela zmarł w Kutnie w drodze do szpitala.

Polacy wycofali się i rozproszyli. Przerażeni kontrakcją okupanci również zaczęli uciekać. - Herbert Laube zbiegł do zamieszkanego w większości przez Niemców Koźmińca - podkreśla Szymon Balcer. Wykorzystując zaistniałe zamieszanie mające swoje domy w Rynku: Florentyna Świerzbinowicz (z domu Cierniak) oraz Urszula i Maria Lasocińskie wkroczyły do ratusza i w kilka minut przywróciły polską władzę w Dobrzycy.

Ujrzawszy to czyste już niemieckie wnętrze, mało nas szlag nie trafił. Teraz wszystko potoczyło się błyskawicznie: hakenkreutze wyrzucone, flagi zdarte, niemieckie dokumenty i druki w strzępach, portret Hitlera ląduje na podłodze. W skrytce jest jeszcze nasze godło - więc biały orzeł zajmuje swoje miejsce na frontowej ścianie.

Niestety, po powrocie władz niemieckich, uczestnicy tych wydarzeń, zwanych niekiedy powstaniem dobrzyckim, spotkali się z licznymi represjami. Kilkoro spośród nich zostało skazanych na karę śmierci, wielu więziono w hitlerowskich katowniach. Ci, którzy nie zostali złapani, musieli ukrywać się przez cały okres wojny.

Tułaliśmy się po znajomych gospodarzach, będąc m. in. pod Kaliszem, w Kępnie, potem u niejakiego Chruszczyka w Lenartowie czy wreszcie na majątku u Idziora w Kotowie. Często, by nie budzić podejrzeń, naszym azylem stawały się lasy Borucina. Zdarzyło się, że spałem w stajniach, stodołach i stogach.

- Chcemy przypomnieć i uhonorować uczestników tego wydarzenia poprzez zamontowanie tablicy pamiątkowej na froncie ratusza. Pamięć o powstaniu dobrzyckim zanika, coraz mniej osób zdaje sobie sprawę z tego, jak wyglądały pierwsze dni II wojny światowej w naszym miasteczku - opowiada Szymon Balcer. Jedynym miejscem, które o tych wydarzeniach przypomina jest cmentarz parafialny w Witaszycach, gdzie na jednej z tablic zamontowanych na tamtejszym obelisku widnieje napis: „Zginęli za Dobrzycę” i wymienione są nazwiska witaszyczan poległych w wyniku opisanych wydarzeń. - W przestrzeni miasta takiego miejsca brakuje, dlatego uważamy za stosowne podjęcie działań na rzecz upamiętnienia osób, które stanęły do walki zbrojnej w obronie Dobrzycy - podkreśla reprezentant Towarzystwa. - Jako dobrzyczanie wypadałoby, żebyśmy odwdzięczyli się tym, którzy oddali swoje życie za naszą miejscowość - uzupełnia radny Rogala.

* cytaty pochodzą ze wspomnień uczestników tamtych wydarzeń które zostały opublikowane w numerze 4 i 5 „Notatek Dobrzyckich” z 1991 r.