PLESZEW - Jak Antek Zgorzelak wolne związki zakładał

Dla Antoniego Zgorzelaka pierwszym zwiastunem ,,nowego’’ był tzw. ,,gest Kozakiewicza’’ na Olimpiadzie w Moskwie. Potem 15 sierpnia informacje o tym, że ,,od wczoraj w Gdańsku strajkuje Stocznia im. Lenina’’ przywiózł do Obrabiarek kierowca Marian Danielski. Dzień później w zakładzie wszyscy dzielili się tylko wiadomościami z Radia Wolna Europa o strajkujących w Stoczni Gdańskiej.

Reżimowego radia i telewizji nikt nie słuchał ani nie oglądał. 18 sierpnia podczas śniadania mówiono o tym, że w Gdańsku powstaje Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą, który opracował 21 postulatów, dotyczących całego kraju. Jeszcze wtedy, mimo sugestii z RWE, nikt w Obrabiarkach o strajku nie myślał. Były podziały pomiędzy akordowymi (mieli najlepsze zarobki), dniówkowymi i umysłowymi. Ci ostatni w 35 proc. należeli do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej albo organizacji młodzieżowych. W sobotę 23 sierpnia w Gdańsku ,,grupa Jagielskiego’’ rozpoczęła rozmowy z Lechem Wałęsą, w Dzienniku Telewizyjnym pojawiły się informacje o zmianach w rządzie. Przemówił do narodu Edward Gierek. We wtorek, 26 sierpnia rano w Obrabiarkach mówiono tylko o tym, że dyrekcja przygotowuje zmiany norm niekorzystne dla pracowników akordowych.

– O 13 rozpoczęły się ,,niekontrolowane przerwy w pracy’’ – pisze Antoni Zgorzelak. Niektórzy majstrowie przekazywali ,,drogą służbową’’ treść dyskusji do dyrekcji zakładu. Pewnie dlatego, tego samego dnia wieczorem, mieszkanie Antoniego Zgorzelaka, Władysław Waliszewskiego, Edwarda Stanisławskiego odwiedzili funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa, informując ich o konsekwencjach jakie mogą im grozić, jeśli ,,nie zrozumieją trudnej sytuacji w kraju, wywołanej przez nieodpowiedzialnych działaczy KOR (Komitet Obrony Robotników).

27 sierpnia o 6 rano rozpoczął się w Obrabiarkach (na oddziale przy ul. Ogrodowej) strajk, który ogarnął cały zakład. Chodziło m.in. o przywrócenie norm czasowych dla pracowników akordowych, zmniejszenie liczby pracowników umysłowych, poparcie postulatów gdańskich. Odbyły się rozmowy z dyrekcją, w których nie uczestniczyli umysłowi, nie zaproszono ich. Dyrekcja zgodziła się na ,,poprawienie zaopatrzenia w bufecie’’, odmówiła poparcia postulatów gdańskich. Tego samego dnia po południu dyrekcja spotkała się z umysłowymi. Zarzucano im brak świadomości, mimo wykształcenia. – Opuszczając salkę, czuliśmy się poniżeni – mówił jeden z biurowych.

28 sierpnia w Obrabiarkach dyskutowano z dyrekcją, ale zakład pracował normalnie. Dochodziły kolejne postulaty. Umysłowi pisali je oddzielnie. Zbigniew Szczepański postulował nawet ,,wyprowadzenie wojsk radzieckich z Polski’’. Ostatecznie pracownicy ustalili żądanie podwyżki płac o 1000 zł na miesiąc i poparcie postulatów gdańskich, w szczególności utworzenia niezależnych od pracodawcy związków zawodowych. W imieniu biurowych spisał je ręcznie Edward Kubisz. Koledzy mówili: – Edek masz jedno dziecko, w razie czego, poradzisz sobie. Postulaty biurowych dostarczyli dyrekcji oraz władzom partyjnym: Leszek Mikołajczyk i Jerzy Małolepszy. Kserokopia postulatów ,,wyciekła’’ jednak do SB. Prawdopodobnie stało się to w Akwarium, barze, który był na rogu ul. Wojska Polskiego i Mickiewicza.

Antoni Zgorzelak pisze, że żadna z pleszewskich firm nie przyłączyła się do protestu w Obrabiarkach. Tylko w Aparaturze (Spomasz) akordowi zorganizowali ,,masówkę’’ z poparciem dla strajkujących na Wybrzeżu. 29 sierpnia dyrekcja Obrabiarek zapowiedziała kary dla pracowników Działu Konstrukcji. 30 sierpnia wszyscy już wiedzieli, że władza podpisała w Szczecinie porozumienie ze strajkującymi, 31 sierpnia wszyscy widzieli w telewizji, jak Lech Wałęsa podpisuje porozumienie z Mieczysławem Jagielskim w Gdańsku. 2 września dyrektor Obrabiarek ukarał J. Małolepszego, L. Mikołajczyka oraz Stanisława Miecznika za brak nadzoru nad kserokopiarką, dzięki czemu ,,pisma trafiają do osób trzecich’’. 4 września pracownicy Obrabiarek dostają podwyżki. Z Działu Konstrukcji tylko 5 osób z 24 ma przyznane podwyżki. W nocy z 5 na 6 września Plenum KC PZPR odwołuje Edwarda Gierka z funkcji I Sekretarza KC PZPR. – Wszyscy czuli, że idą zmiany – pisze Zgorzelak.

17 września 1980 roku w Gdańsku powołano ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy ,,Solidarność’’ oraz Komisję Krajową. Już następnego dnia – 18 września z inicjatywy Amtoniego Zgorzelaka rozpoczyna się tworzenie Niezależnego Wolnego Związku Zawodowego w FAT Pleszew. Do prezydium wchodzą: Mieczysław Marciniak, Władysław Waliszewski i Antoni Zgorzelak. Na używanie znaku ,,Solidarności’’ poza Wybrzeżem nie było wtedy jeszcze przyzwolenia.