Macewy w dobrzyckim parku pomogły trafić na ślad dziadka

W dobrzyckim parku naprzeciwko Oranżerii znajduje się niezwykłe lapidarium - resztki macew z cmentarza żydowskiego. Jedna z nich kryje doczesne szczątki Benjamina Fraenkela, który znajduje się w ,,Wykazie uprawnionych do głosowania członków gminy żydowskiej w Dobrzy-cy’’ z 6 kwietnia 1862 roku jako ,,właściciel domu’’. Fraenkel Abraham figuruje w spisie jako rzeźnik. Nazwisko jego przodka Mendela Fraenkela (rzeźnika) widnieje w spisie z roku 1837, Isaak (krawiec) w spisie z roku 1840. W ostatnim spisie z roku 1891 widnieje Abraham Fraenkel - właściciel ziemski. Informacje te można znaleźć w artykule Rafała Witkowskiego ,,Ludność żydowska w Dobrzycy’’ zamieszczonym w ,,Notatkach Dobrzyckich’’ z grudnia 2004 roku.

Macewy na teren Zespołu Pałacowo - Parkowego w Dobrzycy przeniósł z dawnego cmentarza żydowskiego ówczesny dyrektor muzeum Michał Karalus. Zainspirowały one pleszewianina Norberta Zaczka, który szuka w powiecie pleszewskim ,,miejsc zapomnianych’’ - fotografuje je i opisuje na swoim blogu ,,Zapomniane-miejsca.blog. spot.com.’’ Norbert dotarł do cmentarza żydowskiego, zrobił kilka zdjęć, sfotografował też macewy w dobrzyckim parku i wszystko to w marcu tego roku zamieścił na swoim blogu. Dzięki tagowi ,,cmentarz żydowski w Dobrzycy’’ zdjęcia oraz informacje o cmentarzu żydowskim przeczytał Yair Gil z Izreala, którego przodkowie mieszkali w Dobrzycy. Zaś najbardziej okazała macewa zachowana przy dobrzyckim pałacu dotyczy jego praprapradziadka Benjamina Fraenkela - ,,właściciela domu’’.

Yair napisał do Norberta meila, w którym poprosił o zdjęcia w lepszej rozdzielczości. - Wysłałem zdjęcia i informację o tym, że macewy znajdują się w parku przy pałacu w Dobrzycy - mówi Norbert. Dodaje, że Yair napisał mu, że jego przodek przybył do Dobrzycy z Tarnopola, który w czasie zaborów znajdował się w Galicji – pod zaborem austriackim. Uciekał przed wcieleniem do armii i po wielu zawirowaniach dotarł w okolice Dobrzycy. Ożenił się z Niemką żydowskiego pochodzenia. Przyjął nazwisko Markiewicz. W spisie Żydów z roku 1873 oprócz Benjamina i Mendela Fraenkela znajdujemy Samuela Markiewicza. Można domniemywać, że byli krewnymi. Julius Fraenkel w 1857 roku jako przewodniczący Gminy Żydowskiej powołał bractwo pogrzebowe Chewra Kadisch, które zajmowało się opieką nad organizowaniem pogrzebów.

– Yair za wiele o losach swojej ,,dobrzyckiej’’ części rodziny nie wiedział. Pisał do Zaczka, że był w Dobrzycy dwukrotnie, ostatni raz z dużą grupą w Dobrzycy kilka lat temu, szukał cmentarza i znalazł miejsce po nim przy ul. Wrobińskiego. Nie wiedział, że macewa z grobu jego prapradziadka Benjamina znajduje się przy pałacu. Yair nie wie też, kiedy jego bliscy wyjechali z Dobrzycy. Mogło to być po odzyskaniu niepodległości w roku 1918. W artykule Rafała Witkowskiego znajdujemy informację, że dobrzyccy Żydzi skorzystali wtedy z tzw. ,,prawa opcji’’ i wyjechali z Polski. W roku 1930 były w Dobrzycy tylko dwie rodziny żydowskie. Jedna z nich Hasse - wyjechała do Palestyny. Przed II wojną światową tylko jedna- rodzina Wolffów mieszkała w Dobrzy-cy. Warto wspomnieć, że Benjamin Wolf (zm. w 1902 roku) przez 40 lat był skarbnikiem miasta Dobrzyca oraz ławnikiem. Po jego śmierci syn Max był radnym miejskim. W 1939 roku Wolffowie zostali wywiezieni z Dobrzycy a w ich domu Niemcy założyli Deutsche Hause (Niemiecki Dom).

Kiedy Żydzi przybyli do Dobrzycy, nie wiadomo. W ,,Notatkach Dobrzyckich’’ z 1996 roku czytamy, że pierwsza wzmianka pisana o Żydzie - Dawidzie - synu Mosesa Kippera pochodzi z roku 1771. W roku 1793 na 196 mieszkańców Dobrzycy 13 było wyznania Mojżeszowego. W 1833 (po II rozbiorze Polski, kiedy Dobrzyca znalazła się w Wielkim Księstwie Poznańskim) Żydów było 151, część z nich (ci bogatsi) otrzymali prawa obywatelskie. W 1834 roku w Dobrzycy było 7 pogrzebów Żydów, kirkut już w miasteczku był. W 1866 roku pleszewski rabin Kleinotwierał nową synagogę.

Dziś po dobrzyckich Żydach, którzy przez kilka stuleci tworzyli codzienność miasteczka, zostały tylko macewy uratowane przez Michała Karalusa oraz zapiski w ,,Notatkach Dobrzyckich’’. W nich możemy znaleźć tłumaczenie napisów na macewach. Nortbert Zaczek pochodzi z Bochni. W Pleszewie mieszka od kilkunastu lat. Sfotografował wszystkie poewangelickie cmentarze w powiecie ple-szewskim oraz miejsca pochówku Żydów.
Dzięki Norbertowi Zaczkowi Yair Gil z Izraela znalazł macewę upamiętniającą jego praprapra-dziadka.
Jeśli jeszcze raz przyjedzie do Dobrzycy, zobaczy ją na własne oczy. Nie położy jednak na niej kamyka, jak to robią pobożni Żydzi na grobach swoich bliskich. Bo duch jego przodka, znajduje się tam, gdzie ,,czcigodny Benjamin Fraenkel’’ został pochowany w roku 1879, czyli na dawnym kirkucie dobrzyckim w pobliżu boiska sportowego.pl