Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Czy istnieje szczepionka na AIDS? Dlaczego wirus HIV jest tak trudny do zwalczenia i jak działają dostępne leki?

Anna Rokicka-Żuk
Anna Rokicka-Żuk
Symbolem świadomości AIDS i wsparcia dla pacjentów jest czerwona wstążka. Pod koniec listopada widzimy ją częściej, gdyż światowy dzień tej choroby przypada na 1 grudnia. Na zdjęciu: czerwona kokardka w Warszawie w 2020 r.
Symbolem świadomości AIDS i wsparcia dla pacjentów jest czerwona wstążka. Pod koniec listopada widzimy ją częściej, gdyż światowy dzień tej choroby przypada na 1 grudnia. Na zdjęciu: czerwona kokardka w Warszawie w 2020 r. leczchiv.pl
AIDS to w skrócie zespół nabytego niedoboru odporności, który jest wywoływany przez wirusa HIV. Atakuje on elementy układu immunologicznego, a rozwój choroby trwa wiele lat. Niestety, jest ona uznawana za nieuleczalną, choć stosowane obecnie leki pozwalają żyć tak długo, jak bez zakażenia. W opracowaniu są też szczepionki przeciw wirusowi niedoboru odporności, które aktualnie przechodzą badania z udziałem ludzi. Sprawdź, jakie są postępy w leczeniu i profilaktyki AIDS oraz jak wygląda obecna sytuacja związana z zakażeniami w Polsce.

Spis treści

HIV i AIDS w Polsce – aktualne statystyki

AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności (ang. acquired immunodeficiency syndrome) to choroba wywoływana przez wirus niedoboru odporności – human immunodeficiency virus, czyli HIV. Jest to wirus otoczkowy typu RNA, który należy do retrowirusów. Przenosi się głównie poprzez płyny ustrojowe, głównie podczas niebezpiecznych kontaktów seksualnych, a także poprzez krew.

Wirus HIV atakuje elementy układu odpornościowego, z czasem go osłabiając i doprowadzając do wysokiej zapadalności na inne choroby zakaźne i raka. Po raz pierwszy rozpoznano go w 1981 roku. Od tego czasu umarło z jego powodu aż 37,7 mln ludzi.

Według informacji Krajowego Centrum ds. AIDS od 1985 roku, gdy wdrożono badania w kierunku zakażenia HIV, do końca 2020 r. zdiagnozowano je w sumie u blisko 26,5 tys. Polaków. Tylko w latach 2016-2019 wykryto 5 446 zakażeń.

Rozwój AIDS stwierdzono dotąd u 3815 osób, a nie licząc zgonów spowodowanych chorobą w 2020 r., w kraju umarło na nią łącznie 1418 pacjentów. Są to przy tym dane wstępne, które z powodu pandemii będą podlegać jeszcze weryfikacji.

W ostatnich latach wykrywa się średnio 3,54 przypadki zakażenia wirusem HIV na 100 tys. osób. Największą grupę pacjentów (na poziomie ok. 85 proc.) stanowią przy tym mężczyźni. W 2019 r. było ich 5 razy więcej niż zarażonych kobiet. Natomiast w 2020 r. było 943 nowych przypadków HIV, z czego 108 zgłoszeń pochodziło z roku poprzedniego.

Zachorowania na AIDS to ok. 100 przypadków na rok, a spowodowane nimi zgony następują u ok. 30 pacjentów rocznie.

Jedyną możliwością rozpoznania zakażenia jest wykonanie testu. Badania można wykonać anonimowo, bezpłatnie i bez skierowania w punkcie konsultacyjno-diagnostycznym. Ich lista znajduje się na stronie aids.gov.pl.

Tymczasem test na HIV wykonało przynajmniej raz w życiu tylko 5-9 proc. dorosłych Polaków. W latach 2016-2019 liczba osób, które się zbadały, spadła trzykrotnie. Oszacowano, że badania wykonało niestety tylko 1 procent populacji kraju.

HIV a AIDS – czym się różnią? W jakim czasie rozwija się choroba?

Nazwy te są ze sobą mylone, podczas gdy HIV to nazwa wirusa, a AIDS – wywoływanej przez niego choroby. Nie są to pojęcia równoznaczne, ponieważ od czasu zarażenia do rozwoju objawów może upłynąć wiele lat. Stąd właśnie różnice w dotyczących ich statystykach.

Po przedostaniu się do organizmu wirus powoduje ostrą infekcję przez 2-4 tygodnie. Atakuje limfocyty T, namnaża się, a jego poziom we krwi jest wysoki. To źródło objawów podobnych do dolegliwości grypowych – pojawia się ból głowy, gorączka i wysypka skórna, choć niektórzy nie mają żadnych symptomów. W tym okresie istnieje największe ryzyko zakażenia innej osoby.

Następnie rozwija się infekcja przewlekła, nazywana też fazą asymptomatyczną lub uśpienia wirusa. Wciąż namnaża się on w organizmie, ale wolniej. Z tego powodu można przez lata nie wiedzieć, że jest się zarażonym. Bez odpowiedniego leczenia trwa to zwykle około 10 lat. Jeśli pacjent nie otrzymuje terapii, również w tym okresie może zarażać.

Bez leczenia redukującego ładunek wirusa we krwi rozwija się ostatnia faza infekcji HIV, czyli AIDS. W tej sytuacji zaatakowany układ odpornościowy nie jest w stanie bronić organizmu przed infekcjami oportunistycznymi (tj. spowodowanymi fizjologiczną mikroflorą w organizmie pacjenta) czy rozwojem raka. Stąd pochodzi nazwa choroby, tj. nabyty niedobór odporności.

Przyczynkiem do diagnozy AIDS jest zwykle zakażenie lub krytyczny poziom limfocytów T (inaczej komórek CD4) we krwi. Z powodu wysokiego poziomu wirusa w krwiobiegu i płynach ustrojowych w sprzyjających sytuacjach jest on bardzo łatwo przenoszony. Gdy rozwinie się infekcja oportunistyczna, czas przeżycia nieleczonego AIDS skraca się z 3 lat do zaledwie ok. 1 roku.

Dowiedz się więcej na temat:

Jaki lek na HIV i AIDS? Terapia antyretrowirusowa w Polsce i na świecie

Z wirusem HIV można normalnie funkcjonować, jeśli wie się o infekcji i prowadzi się leczenie do końca życia. To sprawia, że zakażenie jest obecnie uznawane za chorobę przewlekłą. I chociaż odnotowano przypadki samoistnego zwalczenia wirusa przez organizm, jak dotąd mówi się o dwóch takich sytuacjach, choć dokładny mechanizm tego zjawiska nie jest znany. Również dwukrotnie udało się lekarzom wyleczyć pacjentów z HIV poprzez przeszczep szpiku kostnego.

Według raportu UNAIDS w ciągu ostatniej dekady liczba osób leczonych na HIV wzrosła na świecie ponad trzykrotnie, przy czym liczba zakażeń zmniejszyła się o 30 proc. W ciągu 20 lat leczenie zapobiegło 16,2 mln zgonów na AIDS, których liczba zmniejszyła się w sumie o 43 procent. Natomiast począwszy od 2004 r. z powodu AIDS umiera o 64 proc. osób mniej niż wcześniej.

Również polscy pacjenci mają coraz lepszy dostęp do specjalistów i leczenia, czyli terapii antyretrowirusowej (ARV). Według badań PBS dla Gilead Sciences aż 90 proc. osób, które dowiedziały się o zakażeniu w ciągu ostatnich 5 lat, trafiło do odpowiednich lekarzy w pierwszym miesiącu od otrzymania pozytywnego wyniku testu. Aż 40 proc. pacjentów otrzymało leki od razu, a dalsze 33 proc. zyskało dostęp do terapii w ciągu miesiąca od pierwszej wizyty.

Natomiast według informacji firmy GSK terapia antyretrowirusowa prowadzona jest aktualnie u przeszło 10 tys. seropozytywnych osób zakażonych wirusem HIV. Od 2020 r. pacjenci mają dostęp do nowoczesnego leku zawierającego dwie substancje czynne: dolutegrawir i lamiwudynę. Jest to kompletna terapia, która wymaga przyjmowania tylko 1 tabletki dziennie i pomaga utrzymać jak najniższy, niewykrywalny poziom wirusa w organizmie, a dzięki temu maksymalnie wydłużyć życie.

Tymczasem pierwszy dostępny lek na HIV, stosowany przez niemal 20 lat począwszy od 1987 roku, wymagał przyjmowania w ilości nawet 22 tabletek dziennie i nie zapewniał pełnej supresji wirusa. Skuteczność nowego leku została potwierdzona w badaniach klinicznych, wykazano także, że jest ona równoważna dla stosowanego już w Polsce schematu trójlekowego, opartego na TAF (fumaranie alafenamidu tenofowiru). Zmniejszenie liczby podawanych leków pozwala przy tym na ograniczenie działań ubocznych.

Kiedy wreszcie szczepionka przeciw HIV/AIDS?

Szczepionka na HIV to lek, na który wciąż czeka cały świat. Gdy na konferencji prasowej w 1984 r. ogłoszono, że wirus ten jest sprawcą AIDS, zapowiadano wprowadzenie szczepionki w ciągu dwóch kolejnych lat. Jak to możliwe, że wciąż jej nie ma, skoro preparat ochronny przed koronawirusem wywołującym COVID-19 wprowadzono tak szybko? Winny jest sam wirus HIV, który wymyka się terapiom. Ulega bowiem bardzo licznym mutacjom, wykazując wysoką tolerancję na zmiany w swoich genach.

Zmienność wirusa HIV w organizmie jednego pacjenta jest większa niż w przypadku wirusa grypy u wszystkich ludzi na świecie i przez cały sezon. Co więcej, umie on też „osłaniać” się przed zwalczającymi go przeciwciałami dzięki swojej wyjątkowej otoczce.

Dlatego właśnie z pięciu dużych badań klinicznych III fazy trzy z pierwszych zakończyły się wielkim fiaskiem – nie chroniły przed zakażeniem i nie obniżały poziomu wirusa w organizmie. W jednym z nich wykazano nawet wzrost liczby zakażeń wśród zaszczepionych osób! Z innych obiecujących pozostałych prac też nic nie wyszło.

Obecnie prowadzone są badania z użyciem wirusów opryszczki jako wektorów przenoszących do organizmu białka wirusa HIV. Jako wektor badane są też tzw. wirusy zależne od adenowirusów (od ang. adeno-associated virus, AAV), inaczej dependowirusy, które należą do parwowirusów.

Doniesienia o rozpoczęciu I fazy badań klinicznych z udziałem ludzi ukazały się na początku września 2021 roku, a dotyczą one szczepionki typu mRNA, czyli tego samego, co wprowadzone preparaty Pfizera i Moderny przeciw koronawirusowi SARS-CoV-2. Jednym z partnerów badań jest właśnie Moderna, a testowane są dwa preparaty: mRNA 1644 and mRNA 1644v2. Badania wstępne wykazały brak problemów z bezpieczeństwem oraz wytwarzanie w organizmach 97 proc. uczestników limfocytów B, które są zdolne do produkcji przeciwciał neutralizujących wirusa HIV o szerokim spektrum działania. Zapowiadany czas trwania prac to ok. 19 miesięcy.

Do użytku w Stanach Zjednoczonych dopuszczono już natomiast lek o nazwie kabotegrawir, który jest nazywany szczepionką w sensie profilaktyki przed ekspozycją na wirus (PreP). W tym celu stosuje się już także emtrycytabinę z dizoproksylem tenofowiru w postaci fumaranu lub z alafenamidem tenofowiru (TAF). Jednak najnowszy kabotegrawir, który jest podawany okresowo w formie zastrzyków, wykazuje największą skuteczność. Lek jest dostępny także w niektórych krajach Europy.

Więcej informacji nt HIV i AIDS:

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Te produkty powodują cukrzycę u Polaków

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Czy istnieje szczepionka na AIDS? Dlaczego wirus HIV jest tak trudny do zwalczenia i jak działają dostępne leki? - Strona Zdrowia

Wróć na pleszew.naszemiasto.pl Nasze Miasto