710 lat temu urodził się król Kazimierz Wielki, ostatni Piast na polskim tronie. Co łączyło go z Choczem?

Przyszły król Polski urodził się 30 kwietnia 1310 r. Wg jednych źródeł przyszedł na świat w Krakowie, wg drugich miejscem narodzin szóstego dziecka książęcej pary - Władysława, zwanego Łokietkiem i Jadwigi było miasto Kowal pod Włocławkiem. Miał trzy siostry oraz dwóch braci, którzy zmarli w 1306 i 1312 roku. W wieku dwóch lat został jednym dziedzicem Łokietka. Mając 15 lat, królewicz ożenił się z córką wielkiego księcia litewskiego Giedymina Aldoną, która przed ślubem została ochrzczona i przyjęła imię Anna. Dwa lata później ciężko zachorował. Nie wiadomo, jak nazywała się choroba, która zaatakowała Kazimierza. Na szczęście młody organizm zdołał uporać się z problemami zdrowotnymi.

Łokietek walczący o odzyskanie ziem zagarniętych przez krzyżaków chciał umocnić swą władzę w Wielkopolsce. To właśnie przez ten region szły posiłki dla krzyżaków posyłane przez króla czeskiego Jana Luksemburskiego. Ojciec Kazimierza nie ufał tamtejszemu wojewodzie Wincentemu z Szamotuł, ponadto Wielkopolanie nie darzyli króla wielką sympatią. Monarcha postanowił powierzyć zarząd nad tą ziemią synowi. Uczynił go namiestnikiem Wielkopolski, a na rezydencję wyznaczył mu Pyzdry, a nie Poznań.

W 1331 r. nastąpiła trzykrotna wyprawa krzyżaków na Polskę. Padały kolejno miasta: Żnin, Nakło, Kłecko, Gniezno, Pyzdry, Słupca, Uniejów, Konin, Pobiedziska, Łęczyca, Szadek, Warta i Sieradz. Obronił się tylko Kalisz. 27 lipca najeźdźca spalił Pyzdry. Królewicz Kazimierz zdołał uciec z miasta na krótko przed wkroczeniem wroga. Jak możemy przeczytać w najstarszej zachowanej wersji historii parafii w Grodzisku, przyszły król dotarł właśnie do tej miejscowości, gdzie - w warownym grodzie wśród bagien nad Prosną - schronił się przed krzyżakami do czasu, gdy ojciec nie przybył mu z pomocą.

Łokietek zmarł 2 marca 1933 r. 25 kwietnia odbyła się koronacja Kazimierza na króla. Ten, o którym później mówiono, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną” rządził do 1370 r.

O pobycie władcy w Choczu w którymkolwiek roku nie ma śladów w źródłach pisanych. Fakt, że w mieście są pozostałości po budowli wzniesionej w czasach Kazimierza Wielkiego, udowodniły prace archeologiczne przeprowadzone przez dra Janusza Tomalę latem 1989 r. Wówczas wykonano 10 wykopów, o łącznej powierzchni 103 m kwadratowych.

Najważniejszym efektem badań było stwierdzenie, że dom murowany z XIV w. znajduje się w miejscu obecnego pałacu i częściowo kościoła, którego narożniki wzmocniono podwójnymi przyporami, usytuowanymi do siebie pod kątem prostym, zbudowanymi z cegły na fundamencie kamiennym łączonym zaprawą wapienną. Długość przypór wynosiła około 1,8 m, a szerokość około 1,5 m. Wg dra Tomali dom murowany w Choczu miał wchodzić w skład niedokończonej realizacji obronnej Kazimierza Wielkiego. Budowy zamku, rozpoczętej prawdopodobnie w latach sześćdziesiątych XIV w. zaprzestano po śmierci władcy.

Natomiast Tadeusz Poklewski – Koziełł w swojej pracy „Rubież Prosny i Baryczy 1333-1401” twierdzi, że relikty wymurowanej ze średniowiecznej cegły ściany gotyckiej są pozostałością po jednym z murowanych dworów, których Janko z Czarnkowa przypisał Kazimierzowi III.

Z czasem murowany dom po królu Kazimierzu -przebudowany na zameczek obronny -stał się siedzibą panów chockich. Na ocalałych fundamentach, w pierwszej połowie XVII w. nowy właściciel Chocza, biskup kujawski Andrzej Lipski, wybudował zespół świątynno – pałacowy, który przetrwał półtora wieku. W 1780 r. spadkobierca Lipskich, infułat Kazimierz Lipski, wykorzystał stare fundamenty i na nich wzniósł pałac – rezydencję rodową oraz przylegającą do niego trzynawową kolegiatę. Te budowle stoją po dzień dzisiejszy. Obecnie są poddawane gruntownym remontom.

Chocz nadal kultywuje pamięć o królu Kazimierzu III Wielkim. Od kilku lat odbywa się bieg jego imienia. Król został również patronem placu na Rynku, gdzie stoi także rzeźba przedstawiająca monarchę.

* Artykuł napisany na podstawie prac Zdzisławy Flisińskiej zatytułowanych: „Związki króla Kazimierza Wielkiego z Wielkopolską” i „Spuścizna po Kazimierzu Wielkim w wielkopolskim Chocz”.

Policjant po służbie uratował mężczyznę próbującego skoczyć z mostu w Nowym Jorku