Muzeum Ziemiaństwa pełne wspomnień o Konstytucji 3 maja 1791 roku

Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy - wystawa ,,W 225 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja''

Centralny punkt wystawy stanowią uwierzytelnione pierwodruki Ustawy Rządowej ze zbiorów bibliofila Wojciecha Kochłowskiego z Warszawy. Uczestniczył on dzisiaj w uroczystym otwarciu wystawy w dobrzyckim pałacu.

Do dnia dzisiejszego w odstępie kilu\ku godzin z dwóch różnych składów. znanych jest 21 pierwodruków Konstytucji 3 maja (w tym 4 uwierzytelnione) odbitych 5 maja najprawdopodobniej w warszawskiej drukarni Grolla, w odstępie kilku godzin z dwóch różnych składów.

Dwa z nich wszyte w klocki dokumentów z XVIII wieku są na wystawie. Pierwszy z nich pochodzący z edycji wcześniejszej, zawiera 15 błędów literowych, z których wszystkie oprócz jednego usunięto w drugim.
Pierwszy egzemplarz opatrzony jest suchą pieczęcią i podpisem Adama Skulskiego - sekretarza ziemskiego i grodzkiego warszawskiego. Jest bezcenną pamiątką narodową

Ustawę Rządową natychmiast opublikowała ówczesna prasa. Jako pierwsza drukowała ją ,,Gazeta narodowa y obca'' od nr 38 z 11 maja do nr 45 z 4 czerwca 1791 roku. W ciągu roku nakład Ustawy Rządowej sięgnął 30 tysięcy. Na wystawie prezentowane są edycje które wyszły z drukarni najważniejszych oficyn warszawskich Grolla i Dufoura.

W uchwaleniu Ustawy Rządowej i jej obronie wielką rolę odegrała grupa posłów zbierających się w Pałacu Radziwiłłowskim w Warszawie. Klub 10 maja przekształcił się w Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej - pierwsze nowoczesne stronnictwo polityczne w Polsce. Jednym z członków założycieli był adiutant i szef kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - gen. Augustyn Gorzeński - twórca zespołu pałacowo - parkowego w Dobrzycy.

Na wystawie są też opinie europejskich mediów na temat Ustawy Rządowej uchwalonej przez polski Sejm 3 maja 1791 roku.

Ustawa Rządowa była dziełem grupy posłów, którzy wykorzystali czas po feriach wielkanocnych i nieobecność posłów opozycyjnych. Posiedzenie zaczęło się 3 maja 1791 roku o godz. 11.00 w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Znamy to z diariusza Franciszka Siarczyńskiego (jest na wystawie).

Po odczytaniu alarmującego doniesienia Deputacji Interesów Zagranicznych, na wniosek Ignacego Potockiego król Stanisław August Poniatowski oświadczył, że ratunek widzi tylko w Ustawie Rządowej.

Po burzliwej dyskusji , ignorując protesty malkontentów m.in. posła Jana Suchorzewskiego, który ,,protestował przeciwko niewoli'' (taką miała być Ustawa Rządowa), król podniósł rękę żeby przemówić, a marszałek Stanisław Małachowski - jak mówił prof. Michał Zwierzykowski z Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, uznał to za za zaprzysiężenie.

Po nim wśród wiwatów ,,Wiwat król'', ,, Wiwat Konstytucja'' zebrani przeszli do katedry św. Jana na uroczystą mszę św. 5 maja sejm zobligował członków Deputacji Konstytucyjnej do podpisania Ustawy Rządowej , co wraz z oblatowaniem w księgach grodzkich nadało jej formalną moc obowiązującą.

Ustawa Rządowa to preambuła i 11 artykułów. Zdaniem prof. Zwierzykowskiego uchwaliła ją konserwatywna szlachta, była owocem zgody, miała na celu umocnienie państwa. Była nowoczesna, bo uwzględniała nie tylko szlachtę ale też mieszczan i chłopów. Była konsekwentną kontynuacją Artykułów Henrykowskich z 1573 roku.

Anulowano ją po II rozbiorze Polski w Grodnie w 1793 roku. Rosja i Prusy blokowały reformy w Polsce, posługując się przekupstwem i zastraszeniem. Nawet król przystąpił do Targowicy decydując o złamaniu oporu , licząc na efekt negocjacji z carycą Katarzyną II. Sejm w Grodnie uznał za niebyłe ustawodawstwo Konstytucji 3 maja. O pomoc do Katarzyny II zwrócili się antykonstytucyjni malkontenci: Stanisław Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski weszli do historii jako zdrajcy. Na wystawie jest szereg dokumentów wydanych przez zawiązaną przez nich konfederacją w Targowicy 14 maja 1792 roku.

- Dzięki Konstytucji 3 maja, bo tak zaczęto określać Ustawę Rządową, Polacy mogą bez wstydu spoglądać na przeszłość swojego państwa - podkreślał prof. Zwierzykowski. Konstytucja stała się legendą i mitem, punktem odniesienia. Została pamięć o szerokim porozumieniu politycznym, entuzjazmie i zgodzie narodowej oraz dobrowolnemu samoograniczeniu przez stan szlachecki własnych przywilejów w imię wyższych celów.
Dla kolejnych generacji była i jest dowodem tkwiących w narodzie sił żywotnych brutalnie zduszonych przez obce potęgi. piszą autorzy dobrzyckiej wystawy: Wojciech Kochlewski, Stanisław Borowiak i Szymon Balcer
Wystawa jest opata głównie o zbiory wspomnianego już Wojciecha Kochlewskiego, który podczas zwiedzania wystawy opowiadał o eksponatach.

Komisarz wystawy był Szymon Balcer, który oprowadzał po ekspozycji. Wśród gości był starosta pleszewski Maciej Wasielewski z żoną Ewą - wiceburmistrzem Dobrzycy. Także Jarosław Pietrzak - burmistrz Dobrzycy był na wystawie.

W wernisażu uczestniczyła wnuczka Zofii Czarneckiej - Gunterowej - urodzonej w pałacu w Dobrzycy. jej zdjęcie ślubne z 1929 roku jest jednym z eksponatów wystawy. Justyna Klimek była na uroczystości z mężem Pawłem i z dziećmi. Obaj należą do Stowarzyszenia Potomków Sejmu Czteroletniego, który reprezentował na otwarciu wystawy wicemarszałek Piotr Biliński.

Jednym z ważniejszych eksponatów na wystawie jest wypożyczony z Gołuchowskiego Zamku portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w stroju koronacyjnym namalowany przez Marcello Bacciarellego. Należał on do gen. Augusta Gorzeńskiego. W 1879 roku został sprzedany na licytacji Janowi Działyńskiemu z Gołuchowa.
Portret będzie w Dobrzycy tylko do lipca, potem wraca do Gołuchowa. Takie są ustalenia z Muzeum Narodowym w Poznaniu. Wystawa jubileuszowa będzie eksponowana w pałacu w Dobrzycy do października mówi Wiesław Kaczmarek - dyrektor Muzeum Ziemiaństwa.

Uroczystość uświetniło Towarzystwo Śpiewu w Raszkowie pod batutą Jana Wojtaszka.
Zabrzmiały m.in. ,,Bogurodzica'', ,,Gaude Mater Polonia'', ,,Witaj majowa jutrzenko''...