Mikołaj Kopernik z portretu z kolekcji Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej okazał się być... słynnym mecenasem sztuki

Obraz od lat wisiał w gołuchowskim zamku. Prawda wyszła na jaw podczas prac konserwatorskich prowadzonych przed wystawą „Życie sztuką. Gołuchów Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej”, którą zorganizowano w poznańskim Muzeum Narodowym z okazji 125-lecia Ordynacji Czartoryskich w Gołuchowie.

Wątpliwości co do sportretowanego mężczyzny pojawiały się już wcześniej. Nikodem Pajzderski, który przed laty zrobił pierwszy katalog zbiorów gołuchowskich już wtedy przy obrazie „Portret mężczyzny” zrobił adnotację, że napis Nicolaus Copernicus widniejący na górze dzieła dodano w późniejszym czasie. -W trakcie badań poprzedzających konserwację okazało się, że na powierzchni występują co najmniej dwie warstwy wtórne, warstwy przemalowań, które kompletnie zakrywają oryginał - opowiada Hanna Kutzner.

Na oryginalne dzieło naniesiono wiele poprawek. Domalowano guziki charakterystyczne dla stroju kanonika, zmieniono twarz. Dlaczego sfałszowano obraz? - Modyfikacja dzieła mogła ułatwić sprzedaż - podkreśla Hanna Kutzner. Jak mówi pani konserwator wiedza o tym, że mieszkająca wówczas w Paryżu Izabela Czartoryska chętnie kupuje takie dzieła była powszechna. Hrabina Działyńska nabyła obraz w XIX w. Nie wiadomo w jakich okolicznościach portret znalazł się w kolekcji gołuchowskiej, ale wiadomo, że musiał on być istotny dla Izabeli skoro znalazł się w przestrzeni sali muzealnej.

Od początku badaniom i pracom konserwatorskim towarzyszyły dociekania kim był namalowany mężczyzna, którego prawdziwa tożsamość została zafałszowana na wiele lat. - Na tym portrecie widać ciekawą, szlachetną twarz, a w tamtym okresie portretowano głównie osoby znaczące. Wiedziałam, że jest to szkoła florencka, bo to już zostało określone wcześniej przez historyków sztuki - dodaje konserwator dzieł sztuki.

Jak Hanna Kutzner wpadła na pomysł, że namalowany mężczyzna to Wawrzyniec Wspaniały Medyceusz? - Szukając, analizując różne postaci i portrety w tym okresie znalazłam bardzo podobny wizerunek namalowany w XVI wieku. Jest na nim przedstawiony mężczyzna w takiej samej czerwonej szacie, z niezwykle podobnym układem twarzy; spojrzeniem, oczami, zarysem szczęki, włosami. Na tamtym portrecie ten mężczyzna, Medyceusz, przedstawiony jest jednak jako starszy. I tu zaczęły się kolejne pytania, czy portret z Gołuchowa był malowany jeszcze za życia Medyceusza, czy jest to portret namalowany później w XVI w., np. na podstawie innego dzieła - opowiada. By potwierdzić swoje przypuszczenia Hanna Kutzner kontaktowała się z włoskimi historykami, a Ci przyznali jej rację i pogratulowali odkrycia.

Wawrzyniec Wspaniały Medyceusz był władcą florencji. Uznawano go za ideał oświeconego księcia-humanisty. Pisarz, poeta, mecenas sztuki, jeden z najważniejszych XV-wiecznych polityków na Półwyspie Apenińskim. Jego imię stało się symbolem największego rozkwitu renesansu florenckiego, w dużej mierze dzięki przyjaźni jaką darzył wielu wybitnych myślicieli i artystów swoich czasów, w tym młodego Michała Anioła.

Portret Medyceusza, który jeszcze niedawno był Kopernikiem, jak i całą - liczącą około 300 eksponatów - wystawę „Życie sztuką. Gołuchów Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej” można oglądać do 19 sierpnia w Muzeum Narodowym w Poznaniu.